ZAMEK W BARCIANACH
W XIV w. Barciany leżały w krzyżackiej prowincji Bartenland. Wcześniej znajdował się tu pruski gród, który został pod koniec XIII w. zdobyty przez Krzyżaków, a następnie zniszczony w 1320 roku przez Prusów. Po kilku latach rozpoczęto jego odbudowę. W latach 1377-1390 wzniesiono murowany zamek w stylu gotyckim. Prace odbywały się pod kierownictwem magistra Winricusa. Zamek od północy i wschodu zabezpieczony został fosą, natomiast od zachodu i południa otaczały go bagna i jeziora, stanowiąc naturalną ochronę budowli. Posiadał dwie baszty, przedzamcze najprawdopodobniej znajdowało się po stronie wschodniej. Budynek wzniesiony został w dużej mierze z cegły, podmurowania natomiast były kamienne. Plan zamku stanowi prostokąt o wymiarach 55-58m, pośrodku znajduje się dziedziniec. Od południa dziedziniec otoczony jest wysokim murem, pozostałe strony zwieńczone są wielopoziomowymi skrzydłami, a najstarsze z nich, skrzydło wschodnie, wznoszono już od początku prac przy budowie zamku. Naroża zwieńczone są trzema wieżami. Uważa się, że skrzydło zachodnie zostało wybudowane pierwotnie jako mur obronny w połowie XIV wieku. Pod koniec XVI w. poddano je rozbudowie i przekształcono w spichlerz. Mazury domki
Winrich von Kniprode zarządził pierwszą przebudowę zamku. Podwyższono skrzydło wschodnie i północne. Pierwsza przebudowa została wykonana na polecenie wielkiego mistrza Winrycha von Kniprodego. Następnie wzniesiono kondygnację obronną i mocno wysuniętą poza obręb murów basztę ogniową. Pierwotnie zamek pełnił funkcję siedziby komtura, nieco później krzyżackich komorników. Zamek funkcjonował jako koszary dla zakonnego rycerstwa, tutaj znajdował się również magazyn żywności. W tamtym okresie budowla składała się z pewnością z kaplicy, refektarza, kuchni, browaru oraz stajni. noclegi Mazury
Obiekt został zniszczony podczas wojny trzydziestoletniej, ale wkrótce potem odbudowano go, tracił jednak sukcesywnie znaczenie militarne, przejmując rolę ośrodka gospodarczego i handlowego oraz magazynu zapasów żywności.
Wnętrza zamku zostały przebudowane dopiero niedawno, w XIX i XX wieku. W roku 1915 zamek spłonął, ale po raz kolejny obiekt przeszedł renowację. Do dziś zachowało się skrzydło wschodnie oraz pozostałości skrzydła północnego. Po wojnie wyremontowany zamek należał do PGR, potem wystawiła go na sprzedaż Agencja Rolna Skarbu Państwa. Mazury pokoje do wynajęcia
ZAMEK W EŁKU
Przekazy źródłowe Hanneberga, Hartknocha, a także „Encyklopedyja Powszechna” Samuela Orgelbranda z 1861 roku podają informację, że zamek w Ełku powstał w 1273 roku za panowania Wielkiego Mistrza von Sangershausena. Natomiast w kronice Jana z Posilge możemy przeczytać, że zamek wybudowano w 1389 roku, a zleceniodawcą był ówczesny komtur z Bałgi Ulrich von Jungingen. Zamek, znajdujący się na wyspie Jeziora Ełckiego, na terenie byłej osady jaćwieskiej, pierwotnie był drewniany, jednakże na początku XV w. stanowił już budowlę murowaną. Obiekt przede wszystkim pełnić miał funkcję militarną, a także bazę wypadową do najazdów na Litwę. Służył również za siedzibę wójta. Po roku 1410 strażnicę zajęły siły polskie, a pięć lat później zamek był we władaniu księcia mazowieckiego. Wojna trzynastoletnia przyniosła budowli zniszczenia, mimo to pod koniec XV w. zamek odbudowano i umocniono. Przed rokiem 1525 załoga zamku liczyła około 20 osób, obiekt składał się z zamku głównego i przedzamcza. Budynek główny znajdował się na wschodniej stronie wyspy, tam też umiejscowiono strażnicę, natomiast po stronie zachodniej były liczne budynki gospodarcze i stajnie. Po sekularyzacji komturie i wójtostwa zakonne zostały zmienione na starostwa. Utworzono takie również w Ełku. W zamku swoje siedziby miały w zamku Urząd Sprawiedliwości, Powiatowa Komisja Sprawiedliwości, Sąd Powiatowy i Grodzki oraz Sąd Krajowy i Powiatowy. Do najdostojniejszych gości zamku należą marszałek napoleoński Ney oraz car Aleksander I. Mazury agroturystyka
Wokół zamku krążą różne legendy, najbardziej znaną jest chyba opowieść o podziemnym tunelu pod dnem jeziora prowadzącym do pobliskiego kościoła, za pomocą którego obiekt ma być połączony z miastem. Niektórzy twierdzą, że dzięki temu tunelowi miejscowa ludność podczas „potopu szwedzkiego”, gdy tereny okoliczne zostały najechane przez Tatarów, schroniła się w murach zamku. Obiekt wielokrotnie przysłużył się mieszkańcom jako schronienie przed pożarami nawiedzającymi miasto, jednakże sam spłonął w 1833 roku. Najbardziej ucierpiało rzecz jasna wnętrze. Mury obwodowe i jego kształt zdołały przetrwać, a wnętrze przekształcono. W XIX w. w przyzamkowym ogrodzie powstało więzienie, które działało aż do 1970 roku. Wyspa, na której znajduje się zamek, łączy się teraz z zachodnim brzegiem jeziora przez usypaną pod koniec XIX wieku groblę, a z miastem – wymurowanym na początku XX wieku mostem. Mazury domki do wynajęcia
W 2010 roku lokalny przedsiębiorca zakupił kompleks zamkowy od miasta. Zgodnie z warunkami umowy ma za zadanie zmodernizować zamek z przeznaczeniem na kompleks hotelowy.
ZAMEK W BARCZEWIE
To nieistniejący już dzisiaj zamek, nie mniej jednak ważny z punktu widzenia ówczesnego Państwa Krzyżackiego i Prus. Po nadaniu praw miejskich Barczewu, w 1364 roku, Henryk z Łajs, został mianowany przez biskupa Jana II Styprocka zasadźcą. W 1380 roku biskup wzniósł w obrębie umocnień miejskich zamek, pełniący odtąd rolę siedziby biskupów warmińskich aż do czasów rozbiorów. Zamek, zniszczony w roku 1414, odbudowano, ale już pod koniec XVI w. został strawiony przez kolejny pożar, niedługo potem odremontowany i nadal pozostał we władaniu kapituły warmińskiej. Pod koniec XVIII w. obiekt po raz kolejny dosięgnął ogień, co rozpoczęło lawinę rozbiórek zamku. W 1826 roku częściowo na terenie zamku wzniesiono szkołę ewangelicką.
Resztki zamku znajdują się przy ulicy Nowowiejskiego 9. Ocalało jedno skrzydło mieszkalne z elementami architektury gotyckiej, a także sklepienia piwnic i resztki ściany południowej.
ZAMEK W BARTOSZYCACH
Krzyżacki zamek w Bartoszycach nie zachował się do dzisiejszych czasów, ale jego odegrał kluczową rolę w osiedlaniu się Braci Zakonu na tych terenach, jako że założony został jako jeden z pierwszych twierdz Zakonu na terenie Prus.
Pierwsze umocnienia w Bartoszycach powstały w zakolu Łyny. W pierwszej połowie XIII w. Krzyżacy wykorzystali pozostałości grodziska, wznosząc tutaj drewniano-ziemny zameczek, który już dwadzieścia lat później zdobyli pruscy powstańcy. Zakonnikom udało się go odbić, jednakże pożar strawił obiekt w latach siedemdziesiątych XIII w.
Wybudowany na jego miejsce zamek był murowany, znajdowała się tutaj siedziba prokuratora podległego komturowi w Bałgii. W okolicy powstawały osiedla, dlatego też w roku 1326 Dietrich von Altenburg nadał Bartoszycom przywilej lokacyjny. W 1440 roku Bartoszyce przystąpiły do Związku Pruskiego. 6 lat później wycofały swoje uczestnictwo, jednakże mieszkańcy w dalszym ciągu nie byli przychylnie nastawieni Krzyżakom. Wkrótce potem wybuchło powstanie, które zajęło zamek i zniszczyło go, jednak po kilku miesiącach skapitulowano.
Zniszczony zamek nie wrócił już do swojej formy z czasów świetności. Jego starsze mury wykorzystano do budowy siedziby starostów książęcych. Na początku XX w. przeniesiono tutaj siedzibę starostwa powiatowego. Budynek spłonął niemal doszczętnie podczas drugiej wojny światowej. Ponad 200 lat po zniszczeniu zamku, Krzysztof Hartknoch wykonał miedzioryt – panoramę Bartoszyc z zamkiem, jednak nie można go uznawać za stuprocentowo wiarygodne źródło. Obecnie na terenie dawnego zamku znajduje się zalesione wzgórze, a u jego podnóża rekreacyjny Park Elizabeth. Fundamenty zamku są całkowicie zasłonięte, ale najnowsze możliwości techniczne pozwalają na ich odsłonięcie i zbadanie. Do niedawna nie prowadzono także żadnych prac archeologicznych na terenie zamku. Niemniej jednak powstał projekt, w którego ramach zakłada się odsłonięcie i częściową rekonstrukcję zarysu fundamentów zamku na Wzgórzu Zamkowym wraz z murami obronnymi.
ZAMEK W BEZŁAWKACH
Pierwsza wzmianka kronikarska z początku XV w. mówi, że do Bezławek powrócił z wyprawy na Litwę komtur Wilhelm von Helfenstein. Łatwo więc wywnioskować, że wzniesiony tu przed 1400 rokiem gotycki zamek mógł spełniać rolę strażnicy i bazy wypadowej w ekspansji na Litwę. Został zbudowany na terenie niezamieszkałym, opustoszałym, być może, w zamyśle twórcy, miał być twierdzą zabezpieczającą Kętrzyn od południa, zwłaszcza, że miejsce, na którym wzniesiono obiekt, jest niezwykle niedostępnym wzgórzem w pobliżu rzeki Dajny. Jednoznacznie sugeruje to funkcję obronną. Mury obwodowe zostały wzniesione na planie prostokąta o wymiarach 42,3 x 51,8 m. Początkowo mury otaczały dziedziniec z trzech stron, na północy natomiast znajdowało się skrzydło mieszkalne. Zbudowane z cegły, na kamiennym fundamencie. Składało się z dwóch kondygnacji mieszkalnych i trzeciej pełniącej funkcje obronne. W 1513 roku, w czasie odbudowy po zniszczeniach z przełomu wieków XV i XVI, zamek przebudowano i nadano mu charakter sakralny, na dawnym dziedzińcu utworzono cmentarz, a wschodnia część murów wzbogacono o bramkę z malowaną inskrypcją. Wtedy to dobudowana została również kruchta, a podziały między piętrami zlikwidowano. W początkach XVIII w. powstała okazała dzwonnica W XVI w. Od XVI w. do końca lat 70. XX wieku kościół służył za zbór wspólnocie ewangelicko-augsburskiej. Na początku lat 80. Ubiegłego wieku wszedł w posiadanie katolików, a kilka lat później poddano go częściowej renowacji.
ZAMEK W BRATIANIE
W latach 1343-1359 w widłach Drwęcy i Welu wznoszono zamek krzyżacki. Korzystne położenie terenu, obecność moczarów, bagien i grząskich terenów, z pewnością przyczyniły się do wyboru właśnie takiej lokalizacji siedziby wójta podległego wielkiemu mistrzowi w Malborku. Plan obiektu z początków XIX w. ukazuje zamek jako dwuczęściową budowlę, składającą się z zamku właściwego, o planie kwadratu, otaczającego dziedziniec wewnętrzny, naroża zwieńczone zostały czterema wieżami oraz przedzamcza, otoczonego murem wzmocnionym basztami.
Tuż przed bitwą po Grunwaldem, wielki mistrz Zakonu, Ulrich von Jungingen, pojawił się w pierwszych dniach lipca 1410 roku w bratiańskim zamku. Na rzece zbudowano 12 mostów, mających ułatwić armii krzyżackiej przeprawę. Obiekt zajęty został tuż po bitwie przez siły polskie, jednakże pierwszy pokój toruńskich przyznał zamek Krzyżakom. Wojna trzynastoletnia i drugi pokój toruński sprawiły, że zamek ostatecznie znalazł się w rękach Polaków. Został siedzibą starostów królewskich i tę rolę pełnił aż do rozbiorów. W roku 1785 władze pruskie podjęły decyzję o częściowej rozbiórce budowli. Dalsze losy zamku są kontrowersyjne, z pewnością popadł on w ruinę i do dziś zachowały się jedynie pozostałości murów przedzamcza.
ZAMEK W DĄBRÓWNIE
W niewielkim przesmyku pomiędzy jeziorami Wielkim i Małym Dąbrowskim, znajdują się ruiny zamku krzyżackiego z początków XIV w. Wzniesiono go najprawdopodobniej w 1319 roku na polecenie komtura Lutera Braunschweiga. Zamek początkowo pełnił funkcję siedziby wójta krzyżackiego. Kiedy okoliczna osada uzyskała prawa miejskie, zaczęto budować mury kamienno-ceglane, a w ich obręb włączono zamek – bez przedzamcza, oddzielony od miasta jedynie parkanowym murem. W 1410 roku polskie wojska, które podążały na Grunwald, doszczętnie zrujnowały zamek, jednak na jego miejscu wybudowano kolejny obiekt, ukończony w 1516 roku. W późniejszych latach zamek należał do Hansa von Gablentza, następnie do rodziny Olesnitzów i wreszcie do Finck con Finckensteinów, którzy to zamek powiększyli, przebudowali i nadali mu charakter barokowy. Po przejściu w posiadanie rodziny von Megenborn i Straussów, dokonano przebudowy wnętrza. Ostatnie zmiany architekturze zamku miały miejsce na początku XX w. W czasie drugiej wojny światowej budynek zniszczono i już go nie odbudowano. Do lat 70. Ubiegłego wieku zachowało się południowe skrzydło. Teraz możemy podziwiać jedynie resztki murów zewnętrznych.
ZAMEK W GIŻYCKU
Pomiędzy jeziorami Mamry i Niegocin skrywa się skrzydło zamku krzyżackiego. Pierwsza wzmianka o obiekcie pojawiła się w 1340 roku, a mówi o urzędującym w tym miejscu prokuratorze, z czego można łatwo wywnioskować, że sam zamek powstał nieco wcześniej. Jak to Krzyżacy mieli w zwyczaju, wybrali miejsce doskonałe pod względem obronności, otoczone jeziorami. Ponadto zamek wraz z fortecami w Ełku, Piszu, Rynie i Węgorzewie stanowił szlak chroniący wschodnie granice państwa zakonnego.
Budowla nie była chyba najszczęśliwszym obiektem, wiele razy niszczona, potem odbudowywana. Wzniesiono ją na planie prostokąta, a głównymi materiałami budulcowymi były kamień i cegła. Czterkondygnacyjna, posiadała cztery naroża z dwuskokowymi przyporami W latach 60. XVI w. dobudowano na dachu renesansowe szczyty.
W roku 1361 zamek został spalony przez wojska litewskie pod dowództwem Kiejsuta. Odbudowa miała miejsce dopiero po około 30 latach. Zamek pierwotnie miał być najprawdopodobniej jednoskrzydłowy z przedzamczem, które pełniło funkcje gospodarcze. W skład kompleksu wchodziły piwnica, browar, zbrojownia. W czasie wojny trzynastoletniej zamek spłonął, i znów odbudowany został z opóźnieniem, bo pod koniec XV wieku.
Po sekularyzacji zamek stał się siedzibą starosty, nastąpiła rozbudowa i rozwój przedzamcza. Na początku XVII w. dobudowano cztery niskie skrzydła mieszkalno-gospodarcze. Po tych zabiegach obiekt przybrał formę renesansową. Kolejny pożar wybuchł w 1749 roku, kiedy to zniszczony został pierwotny budynek główny oraz jedno z dobudowanych skrzydeł. Zniszczenia naprawiono na początku XIX wieku, po kilkudziesięciu latach pobliski teren przeznaczono do celów obronnych, a wiązało się to niestety z jego częściową rozbiórką. Pod koniec XIX w. obiekt zamieszkiwali komendanci twierdzy Boyen. Zamek stał się podczas pierwszej wojny światowej kwaterą Paula von Hindenburga. Od 1957 roku zamek był wykorzystywany jako obiekty turystyczny, w 2008 roku uszkodzeniu uległa jedna ze ścian, toteż obiekt zmodernizowano i odrestaurowano, dzisiaj mieści się w nim Hotel St. Bruno.
ZAMEK W DZIAŁDOWIE
Zamek wznosić rozpoczęto w 1306 roku, kiedy to biskup chełmiński odstąpił te tereny. Dogodna lokalizacja, czyli wszechobecne mokradła, a także sama rzeka Działdówka, sprawiła, że zamek zyskał na walorach obronnych. Stał się on siedzibą prokuratora zakonnego, a następnie wójta. Budowla powstała wokół dziedzińca na planie kwadratu o boku 46 m. Zamek otoczono wysokim murem oraz fosą. Dwie wieże – masywna obok bramy i smuklejsza od strony podjazdu również pełniły funkcje obronne. Do dzisiaj zachowało się południowo-zachodnie skrzydło zamku, nazywane Domem Dużym, a także obszerna sala pełniąca niegdyś rolę refektarza i kaplicy. W kompleksie znajdowały się też browar, młyn i folusz. W skład zespołu wchodził zamek główny i przedzamcze, które niejako łączyło zamek z miastem.
Zamek był wielokrotnie przedmiotem walk między wojskami krzyżackimi czy pruskimi a polskimi, litewskimi i szwedzkimi. W XVII wieku przebudowano go w stylu renesansowy, Później był stopniowo rozbierany, ale pod koniec XIX postanowiono go odnowić. Po uszkodzeniach spowodowanych walkami na frontach drugiej wojny światowej, odbudowano zachodnie skrzydło zamku z refektarzem z gotyckimi sklepieniami oraz dziedziniec. W tej części budowli swoją siedzibę ma Urząd Miasta.
ZAMEK W KĘTRZYNIE
Na miejscu pruskiej osady Rast nad rzeką guber, Krzyżacy około 1329 roku wznieśli drewnianą strażnicę, 30 lat później zastąpiono ją murowanym zamkiem, który stał się siedzibą prokuratora, potem urzędów i załóg krzyżackich, służył również jako baza wypadowa do najazdów na Litwę. Zamek składał się z trzech skrzydeł, od strony zachodniej zamknięty został kurtynowym murem, w którym mieściła się brama wjazdowa. Kompleks nie posiadał przedzamcza i wież, ale na narożach znajdowały się trzy baszty. Obiekt poddawany był licznym przebudowom w XVI i XVII w. Podczas ostatniej z nich wzniesiono cylindryczną wieżę na dziedzińcu, który – na wysokości stropu – obiega drewniana galeryjka. W zamku oraz w folwarku, który do niego przylegał, mieściły się kuchnia, browar, młyn, piekarnia, spichlerz, spiżarnia, zbrojownia, prochownia, kaplica, a także więzienie.
W XVII wieku zamek uległ zniszczeniu, a w czasie odbudowy obniżono skrzydło północne, dotychczas najwyższe, do poziomu pozostałych skrzydeł. Rozbiórkę zewnętrznych fortyfikacji rozpoczęto w I połowie XVIII w., pod koniec roku 1797 w zamku wybuchł pożar i zniszczył część budowli. W latach 1911-1912 miasto wykupiło obiekt, przeznaczając część pomieszczeń na mieszkania, dlatego też dokonano poważnych przeróbek w okresie przedwojennym w celu adaptacji na cele mieszkaniowe i biurowe – przede wszystkim przebito nowe duże otwory okienne. Znajdowało się tu biuro niemieckiej Trzeciej Brygady piechoty. W latach 30. XX w. przeprowadzono niewielkie prace renowacyjne na terenie zamku. Wkrótce potem siedzibę miał w obiekcie również urząd finansowy. W czasie wojny przebudowano część piwnic zamkowych pod skrzydłem północnym w celu przystosowania ich do pełnienia funkcji schronu przeciwlotniczego. Na początku lat 40. przebudowano zachodnią część piwnic znajdujących się pod skrzydłem północnym, z przeznaczeniem na schron przeciwlotniczy. Wojska radzieckie w roku 1945 zajęły Kętrzyn i spaliły zamek, który odbudowano w latach 60. XX w. dzięki staraniom Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Podwyższono dachy, skrzydła południowe i wschodnie, a także dodano jedno piętro w gotyckim stylu w skrzydle północnym. Obecnie wewnątrz zamku znajdują się Biblioteka Miejsca oraz Muzeum Regionalne im. Wojciecha Kętrzyńskiego, w piwnicach północnego skrzydła działa bractwo rycerskie.
ZAMEK W NIDZICY
Zamek w Nidzicy został wybudowany w latach 70. XIV w. Już na początku kolejnego stulecia swoją siedzibę miał tutaj krzyżacki prokurator. Obiekt budowano głównie z cegły, natomiast budulec podmurówki stanowił kamień. Zamek okalają obronne krużganki wewnętrzne i zewnętrzne. Fasadę zdobią piękne, strzeliste gotyckie okna. W jednej z zamkowych sal do dzisiaj przetrwały freski z przełomu XIV i XV w. W środkowej części zamku znajdował się refektarz z malowidłem ściennym przedstawiającym św. Weronikę pośród aniołów, sąsiadujący z kancelarią wójta. Ostatnie piętro zachodniej części zamku pełniło funkcje czysto obronne, toteż tam znajdowały się spichrze i krużganki ochronne. Wieże zostały zwieńczone bogato zdobionymi dachami. W piwnicach znajdowało się więzienie, natomiast nad bramą dwukondygnacyjna zamkowa kaplica. Nieopodal niej rozlokowano pomieszczenia dla gości oraz mieszkania wójta i kapelana. Służba zbrojna zakwaterowana została w skrzydłach bocznych zamku. Do pomieszczeń mieszkalnych wschodniego skrzydła można było dostać się jedynie schodami wieży, wieńczącej południowo-wschodnie naroże. W rozbudowanym przedzamczu znajdowały się stajnie i inne budynki gospodarcze, zamieszkiwali tam rzemieślnicy i służba.
W początkach XIX w. stacjonowali tutaj żołnierze francuscy, którzy przyczynili się w znacznym stopniu do zniszczenia zamku. Przed popadnięciem w całkowitą ruinę obiekt uratował radca sądowy Ferdynand Tymoteusz Gregorovius, który zaproponował odbudowę zamku i utworzenie w jego murach siedziby sądu, więzienia, a także pomieszczeń mieszkalnych. Chciał, by w ramach podziękowania wybudowano mu pomnik. Monument ów stanął po 70 latach od śmierci radcy w zamkowym parku. Podczas drugiej wojny światowej zamek został zbombardowany przez wojska rosyjskie i spłonął. W latach pięćdziesiątych rozpoczęto odbudowę obiektu, który oddano do użytku w 1965 roku.
Dzisiaj w zamku swoje siedziby mają Muzeum Ziemi Nidzickiej, Nidzicki Ośrodek Kultury, Bractwo Rycerskie Komturii Nidzickiej, pracownia rzeźby i miejska biblioteka oraz hotel i restauracja.
ZAMEK W MORĄGU
Około 1280 roku wzniesiono w Morągu, oblanym przez wody jeziora Morąskiego z trzech stron, drewnianą strażnicę krzyżacką, która to stała się siedzibą prokuratora i była własnością komturstwa elbląskiego. Pięćdziesiąt lat później podniesiono Morąg do rangi wójtostwa, wtedy też strażnicę przekształcono w murowany zamek warowny. Prace budowlane trwały jednak blisko pół wieku. Zamek stanowił samodzielny obiekt obronny, ponieważ nie został włączony do murów miasta, umocniono go więc głęboką i szeroką fosą, a także murem obronny. Zamek początkowo składał się z trzech skrzydeł i wieży we wschodnim narożniku.
Obiekt stał się siedzibą starostów książęcych, ich funkcję objęła rodzina Dohnów, którzy w końcu XVI wieku przenieśli się do nowo wybudowanej renesansowej rezydencji w granicach miasta. Po opuszczeniu przez nich zamku, budowla zaczęła niszczeć, na początku XVII w. rozebrano wieżę wschodnią. Obiekt niszczał coraz bardziej, w XIX w. pozostało już tylko północno-zachodnie skrzydło, w którym mieściła się szkoła. Po latach dobudowano drugie skrzydło. Z biegiem lat zamek niszczał. Zachowało się jedno skrzydło oraz drobne fragmenty murów. W 2001 roku został kupiony przez prywatnego właściciela, który pracuje nad jego odbudową. Plany rekonstrukcji dotyczą wieży, prawego skrzydła zamku oraz zwodzonego mostku prowadzącego do pobliskiego kościoła.
ZAMEK W OLSZTYNKU
Po utworzeniu samodzielnej komturii w Ostródzie potrzebowano bardziej wysuniętej w kierunku Kujaw i Mazowsza strażnicy, której budowę rozpoczęto z polecenia komtura Winricha von Hohensteina. Budowę warowni w Olsztynku ukończono w roku 1370. Zamek został zbudowany na planie prostokąta, dziedziniec zamykały trzy skrzydła, natomiast od strony północnej otaczał go mur. W największym północnym skrzydle mieszkali urzędnicy zakonni. Wzdłuż dwóch pozostałych części zamku biegły od strony dziedzińca okazałe krużganki. W południowym skrzydle znajdował się refektarz, zbrojownia i komnaty dla gości. Zamek zawierał również izbę zakonnego komornika, kuchnię, piekarnię, piwnicę i spichrze na poddaszu.
Po bitwie pod Grunwaldem zamek został zasiedlony przez księcia Janusza I Starszego wraz z załogą, jednak po pokoju toruńskim obiekt wrócił w ręce Krzyżaków. Zamek często zostawał w rękach Polaków, by potem szybko wrócić we władanie Zakonu. W czasie wojen szwedzkich mieścił się tutaj na terenie przedzamcza arsenał.
Do końca XVII wieku zlikwidowano większość gotyckich elementów obronnych, z elewacji zniknęły otwory strzelnicze, które zastąpiły prostokątne okna Później zamek zaczął niszczeć i pod koniec XVIII w. został w dużej części rozebrany. Pozostał jedynie parter skrzydła południowego i fragmenty zachodniego skrzydła.
W latach 1847-1849 wykorzystując gotyckie mury próbowano zrekonstruować zamek, który nabrał cech neogotyckich. W odbudowanych budynkach umieszczono szkołę. W czasie wojen światowych mury zamkowe nie zostały oszczędzone, ale już w latach 1946-1954 odbudowano je i ponownie przekazano na cele szkolnictwa. Po II wojnie światowej zachowały się fragmenty zamku włączone w budynek szkolny oraz piwnice z krzyżowymi sklepieniami. Obecnie stanowi budynek Zespołu Szkół im. Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza.
ZAMEK W OSTRÓDZIE
Pierwsza z krzyżackich budowli ostródzkich była drewniano-ziemna i podlegała komturowi dzierzgońskiemu, nową budowlę wzniesiono kilkadziesiąt lat później z inicjatywy komtura ostródzkiego von Hohensteina. Pod koniec XIV w. istniały więc dwie budowle zamkowe, stara i nowa, obie zostały spalone podczas najazdu wojsk litewskich księcia Kiejsuta.
Zamek wkrótce potem odbudowano, umocniono oraz otoczono głęboką i wypełnioną wodą fosą oraz murem. Fosę zasypano dopiero w XVIII w.
Przygotowując się do nowej wojny z Polską, zamek odbudowano w latach 1407–1410 na planie zbliżonym do obecnego, z tym że lepiej go umocniono, otoczono murem i fosą. Fosa była głęboka i wypełniona wodą. Zasypano ją dopiero w XVIII wieku. Wjazd do zamku znajdował się od strony zachodniej przez zwodzony most nad fosą, następnie przez podwójną bramę wjazdową z bloków granitowych. W podzamczu ulokowane zostały browar, młyn i kuźnia. Od strony wschodniej widać było stajnie, szopy, spichlerze i inne budynki gospodarcze. Piwnice zamkowe wykorzystywane były jako magazyny i zbrojownie. Na pierwszym piętrze znajdowały się komnaty braci, jadalnia, sala rycerska, a kaplica usytuowana była w skrzydle południowym. Pod strażnicami z gankami dla straży znajdowały się więzienne lochy. Istniały tu także pomieszczenia urzędowe, prochownia, magazyn soli oraz sala sądowa nad bramą główną.
Niestety podczas wielkiego pożaru Ostródy pod koniec XVIII w., wieża i wschodnie skrzydło zamku uległy poważnym uszkodzeniom, rozebrano je i dokonano przeróbek w całym zamku. Do gotyckiego parteru, ocalałego w katastrofie, dobudowano kolejne piętro. Zamek w czasie drugiej wojny światowej został doszczętnie zniszczony, ale w latach 70. Ubiegłego wieku rozpoczęto odbudowę obiektu. Dzisiaj w zamku mieści się Ośrodek Kultury, galeria, biblioteka i muzeum.
ZAMEK W PASŁĘKU
W X w., w miejscu, gdzie obecnie znajduje się zamek, znajdował się już dobrze ufortyfikowany pruski gród Pasłęka. Krzyżakom nie od razu udało się zdobyć to miejsce, jednakże w 1297 roku wielki mistrz Meinhardt założył tu na prawie chełmińskim miasto. W początkach XIV w. stanął w tym miejscu zamek, ulokowany na cyplu otoczonym przez rzeką Wąską. Obiekt zbudowany został na planie prostkąta, w murze, od południowej strony znajdował się wjazd, natomiast mur północny sąsiadował z mieszkalnym, dwukondygnacyjnym budynkiem wykonanym z cegły o wymiarach 12 x 51m. Z zamku prowadziło podziemne przejście do wsi Robity, oddalonej o trzy kilometry.
Po bitwie pod Grunwaldem zamek był w rękach Polaków, pokój toruński przywrócił go jednak Krzyżakom. W czasie wojny trzynastoletniej wojska Korony i Litwy ponownie zdobyły budowlę, ale drugi pokój toruński, ustalając nowe granice państwa zakonnego, spowodował, iż obiekt znów znajdował się w rękach zakonników. Wkrótce potem przeniósł się tutaj elbląski komtur, wtedy też dobudowano zachodnie skrzydło zamku. W 1521 roku mieszczanie elbląscy zdobyli zamek i w rok później wysadzili w powietrze. Odbudowa została zainicjowana przez książąt Pruskich Albrechta i Jerzego, wzniesiono wschodnie skrzydło, dobudowano również od północy dwie cylindryczne wierze.
Na początku XIX wieku w zamku znajdował się szpital wojskowy, szkoły, kaplica ewangelicka oraz składy. Podczas drugiej wojny światowej został spalony, obecnie jednak jest całkowicie odbudowany, mieści siedzibę Rady Miejskiej, Izbę Pamięci, bibliotekę, kino oraz świetlicę dla dzieci.
ZAMEK W PISZU
Nieistniejący już zamek wzniesiony został w stylu gotyckim najprawdopodobniej w pierwszej połowie XIV w. Zbudowany nad rzeką Pisą był na planie prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem. W drugiej połowie XIV wieku został doszczętnie zniszczony podczas najazdu Litwinów. Po odbudowie spłonął w końcu XVII wieku. Od 1787 roku w rękach prywatnych właścicieli. W XIX w. rozebrano dużą część budynków i murów obronnych. Przez kolejne stulecie zamek trwał w niezmienionej formie, ale podczas drugiej wojny światowej prawie całkowicie zniknął z planu miasta. W latach 60. XX w. władze nakazały ostateczną rozbiórkę obiektu, toteż dzisiaj jedynymi pozostałościami budowli są fragmenty muru znajdującego się w parku nad rzeką Pisą. W 2004 roku prowadzono na tym terenie badania archeologiczne, które stanowią podstawy do podjęcia prób ustalenia dokładnego wyglądu zamku i być może jego odbudowę w przyszłości.
ZAMEK W RESZLU
W połowie XIV w. Biskup Jan z Miśni zainicjował budowę murowanego zamku, która trwała pół wieku. Dzieło kontynuował jego następca, Jan II Styprock. Zamek składał się wówczas z jednego skrzydła, w centrum znajdował się dziedziniec, z pozostałych stron otoczony murem. Kolejna faza budowy związana była z biskupem Henrykiem III Sorbomem. Przy murze zachodnim powstało mniejsze skrzydło. W tej formie zamek zachował się do dziś. W północno-zachodnim narożniku wybudowano potężną wieżę.
W drugie połowie XV w. Reszel włączono do Polski. W początkach XVI w. powstał tutaj mur obronny, wkrótce potem rozpoczęto prace remontowe przy skrzydle wschodnim, a także dobudowano wartownię przy bramie wjazdowej. Ponowna przebudowa miała miejsce za czasów kardynała Andrzeja Batorego, podwyższono wówczas wieżę, a skrzydło wschodnie stało się gościnnym. U schyłku XVIII w. budynek został przeznaczony na siedzibę więzienia. W początkach XIX w. zamek spłonął dwukrotnie. Dopiero po upływie niemal dwudziestu lat rozpoczęto odbudowę obiektu. Skrzydło południowe zmieniono na kościół ewangelicki, pozostałe skrzydła przystosowano do celów mieszkalnych, natomiast wieża wartownicza odremontowana została dopiero w ubiegłym stuleciu.
Po ostatnim remoncie budynek oddano do użytku w 1985 roku. Obecnie na zamku mieści się m.in. oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, hotel i restauracja.
ZAMEK W RYNIE
Między Jeziorem Ryńskim i Ołów, na wzgórzu, pod koniec XIV w. wielki mistrz zakonu krzyżackiego, Winrich von Kniprode zbudował murowany zamek w miejsce drewnianego grodu istniejącego tutaj wcześniej. Pod koniec XIV w. komturem na zamku był wielki mistrz Konrad von Wallenrode, którego postacią zainspirował się Adam Mickiewicz. Zaemk stracił na znaczeniu po zawarciu pokoju z Litwą. Z czasem stał się siedzibą jedynie niższych urzędników, takich jak prokuratorzy. W 1525 roku znalazł się w rękach polskich, do 1752 roku mieli w nim siedzibę starostowie książęcy.
Gotycki zamek wybudowany na planie czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem był czteroskrzydłowy z przeznaczeniem dla braci rycerskiej, natomiast przedzamcze składało się z trzech skrzydeł po wschodniej stronie zamku głównego. Całość otoczona została nawadnianą fosą. W zamku znajdowały się browar, spiżarnia, zbrojownia, piekarnia, młyn, prochownia, kaplica i folwark przed zamkiem. W drugiej połowie XVII w. został wystawiony na licytację, pozostawał od tamtego czasu w rękach prywatnych, zmieniając tylko właścicieli. W drugiej połowie XIX w. władze pruskie dostosowały go do potrzeb więziennictwa. Następnie obiekt strawił pożar, a jego odbudowa trwała ponad trzydzieści lat.
W obecnym kompleksie zachowały się fragmenty murów, wieża, a w piwnicach zamkowych sklepienia. Obecnie mieści się tutaj hotel i restauracja.
ZAMEK W SZCZYTNIE
Zamek usytuowany jest pomiędzy jeziorami Długim i Domowym Małym, zachowany jest w formie częściowej ruiny. Pierwszy zamek wybudowano w formie drewnianej w drugiej połowie XIV w. na miejscu dawnej osady pruskiej. Strażnica ta została spalona niedługo po wybudowaniu przez Litwinów. Po kilkudziesięciu latach powstał na jej miejscu murowany, ceglany budynek na kamiennym cokole. Założono go na planie kwadratu, z wewnętrznym dziedzińcem i czworoboczną wieżą w południowo-zachodnim narożniku i przedzamczem z wjazdem od wschodu. Zamek posiadał cztery trójkondygnacyjne skrzydła. Zamek otoczony był murem i nawodnioną fosą. Stanowił siedzibę komtura, a potem prokuratora krzyżackiego. Został zniszczony podczas wojen polsko-krzyżackich. Przebudowano go w końcu XVI w. z polecenia margrabii Jerzego Fryderyka z Ansbach. Wtedy też zamek otoczono zewnętrznymi fortyfikacjami z czterema wieżami, którym udało się przetrwać niemal do końca XVIII w. Obiekt ulegał stopniowej rozbiórce. Przed drugą wojną światową w miejscu zamku powstał ratusz, zachowała się jedynie wieża, zwana „Wieżą Juranda”, część przedzamcza oraz fosa.
ZAMEK W SZYMBARKU
Jest to zamek zachowany jedynie w ruinie. Budowę obiektu rozpoczęto nad jeziorem Szymbarskim w pierwszej połowie XIV w. Zamek miał pierwotnie formę prostokąta z dziedzińcem, a na narożach muru posiadał kwadratowe wieże. Wjazd prowadził przez drewniany most zwodzony. W związku z wojnami polsko-krzyżackimi, obiekt został przebudowany. W XVI wieku zamek trafił w ręce rodziny von Polentzów, którzy ponownie rozbudowali zamek, by mógł on pełnić rolę rezydencji. Most zwodzony zastąpiony został murowanym, wspartym na czterech arkadach. Do końca drugiej wojny światowej zamek pozostawał w posiadaniu rodziny Finck von Fickensteinów, którzy to na przełomie XVIII i XIX w. wybudowali nowy dom mieszkalny. W czasie drugie wojny światowej zamek został zniszczony przez Rosjan, w latach późniejszych zabezpieczono obiekt, nie podjęto się jednak od razu jego renowacji. Ruiny szymbarskiego zamku pod koniec 1995 roku stały się polem bitwy z końca II wojny światowej. Volker Schlöndorff kręcił tam sceny do filmu „Król Olch”.
ZAMEK W WĘGORZEWIE
Nad rzeką Węgorapą w drugiej połowie XIV wieku wzniesiono zamek krzyżacki w stylu gotyckim na planie pięcioboku. Do drugiej połowy XV w. urzędowała tutaj krzyżacka administracja, znajdowała się tu siedziba prokuratora. Sam zamek składał się z przedzamcza i zamku głównego. Kompleks zawierał browar, spiżarnię, kuchnię i piekarnię, a także zbrojownię i kaplicę św. Katarzyny. Po wojnie trzynastoletniej zamek trafił w ręce braci von tettau, następnie zmieniał właścicieli, a po sekularyzacji państwa zakonnego, został siedzibą książęcego starosty. Przy zamku znajdował się także młyn. W XVIII wieku został przebudowany w stylu barokowym na rezydencję, a w XIX w. na więzienie. W początkach 1945 roku wnętrze zamku zostało spalone przez wojska Armii Czerwonej, mimo to XIV-wieczne mury ocalały. W początkach lat 80. XX w. odbudowano go z przeznaczeniem na bibliotekę, siedzibę Rady Miejskiej i Urząd Stanu Cywilnego. 20 lat później został jednak sprzedany prywatnej osobie i jest przebudowywany po raz kolejny w celu powstania hotelu.